Herb i pieczęć Ornety
Wyznacznikiem statutu każdego miasta były jego herb i pieczęć, które świadczyły o jego znaczeniu i pozycji. W Europie tradycja posługiwania się przez miasta wizerunkami pieczętnymi, a następnie herbami sięga XIII wieku. Treści herbów zazwyczaj nawiązywały do tradycji i historii danego miasta. I tak właśnie stało się z wizerunkiem pieczęci, a następnie herbu Ornety (niem. Wormditt), w którym znajduje się smok nawiązujący do miejsca, w którym zostało lokowane miasto. Jeśli chodzi o nazwę miasta Wormditt są dwie teorie, które przedstawiają jego pochodzenie.
Pierwsza, która jest bardziej prawdopodobna, i która najbardziej pasowałaby do wizerunku pieczętnego i herbowego Ornety jest teoria Franza Buchholza, który wywodzi nazwę miasta od staroniemieckiego słowa „Lindwurm”, co miało oznaczać smoka lub dolinę smoków. Drugą teorię przedstawiła Rozalia Przybytek, która wywodzi nazwę miasta od staropruskiego słowa „Wors-median”, co miałoby oznaczać „osadę w lesie” .Ta teoria wydaje się jednak mniej prawdopodobna od tej podanej przez Buchholza, co możemy zauważyć nawet na samych wizerunkach pieczętnych i herbowych miasta. Sama legenda, która najprawdopodobniej powstała około wieku XVIII-XIX opisana została w pracy Franza Buchholza Bilder aus Wormditts Vergangenheit . Według legendy legowisko smoka znajdowało się w miejscu obecnego orneckiego ratusza, a wyjście z jamy miało znajdować się na miejscu kościoła św. Jana Chrzciciela.
Buchholz pisze, iż smok był niezwykle brutalny i żarłoczny. Natomiast jego ofiarami padało wszystko i wszyscy w jego zasięgu. Okoliczni mieszkańcy próbowali pozbyć się smoka na wszelkie sposoby, wielu rycerzy zostało zabitych przez potwora podczas próby jego zgładzenia. Dopiero rycerz, którym według legend miał być św. Jerzy zgładził smoka. (F. Bucholz, Bilder aus Wormditts Vergangenheit, Wormditt 1931.).
Pierwsze wzmianki o mieście pochodzą z roku 1308, natomiast prawa miejskie otrzymało Wormditt w 1313 roku na prawie chełmińskim, (informację o lokacji miasta możemy poznać dzięki aktowi potwierdzającemu nadanie praw miejskich z 1526 roku, ponieważ oryginalny akt najprawdopodobniej uległ zniszczeniu podczas II Wojny Światowej.) z których dowiadujemy się, że miasto zostało założone na staropruskim polu Wurmedyten lub Wurmedythin.
Najstarszy znany nam wizerunek pieczęci Ornety możemy odnaleźć w Archiwum Archidiecezji Warmińskiej, gdzie widzimy smoka leżącego na grzbiecie, który gryzie się w ogon (rys.1). Na pieczęci widnieje napis: „SIGILLUM…AN.CIV.WORMD”.
Kolejny wizerunek pieczęci Ornety pochodzi z roku 1684, który przedstawia również smoka leżącego na plecach, który gryzie swój ogon. Różnica między wcześniejszym wizerunkiem polega na tym, iż ten smok posiada rogi na głowie łuski na grzbiecie. Wokół pieczęci znajduje się napis: „SIGIL.CIVITA.W…MDITT…” (rys. 2).
Różnice zachodzące w wizerunkach pieczętnych można wytłumaczyć najpewniej zmianami artystycznymi baroku, które doprowadziły do zmiany stylistycznej wizerunku, dzięki czemu smok posiada więcej szczegółów.
Herby Ornety najprawdopodobniej aż do XIX wieku wyglądały tak samo jak wizerunki na pieczęciach. Jest to jedynie przypuszczenie, gdyż wizerunki samych herbów z tego okresu nie zachowały się. Najstarszy wizerunek herbu Ornety możemy zaobserwować w książce Otto Huppa “Die Wappen und Siegel der deutsche Staedte Flecken und Dorfen” z roku 1894. Ten herb w odróżnieniu do poprzednich przedstawiał białego stojącego smoka z ogonem zawiniętym w stronę głowy, natomiast głowa ziejąca ogniem jest skierowana w kierunku ogona na czarnym tle (rys. 3). Dodatkowo ten wizerunek smoka w odróżnieniu od wcześniejszych posiadał skrzydła. Ten wizerunek funkcjonował jako herb miasta do roku 1945. Choć można również sądzić, iż herb Ornety rozwijał się odrębnie od jego pieczęci, ponieważ w okresie dwudziestolecia międzywojennego funkcjonowała pieczęć miejska przedstawiającego leżącego smoka na plecach z zawiniętym ogonem, wokół którego widniał napis: „MAGISTRAT.ZU.WORMDITT” (rys. 4) .
Po zakończeniu II Wojny Światowej władze zmieniły definitywnie nazwę z Wormditt na Orneta, a herb z wizerunku smoka, który kojarzono jako symbol niemiecki i wrogi nowej władzy zmieniono na nowy. Herb ten nawiązywał do gospodarki miasta na zielono błękitnym tle znajdowało się koło zębate z kłosami zboża. Ostatnia zmiana w wyglądzie herbu Ornety, który funkcjonuje do dzisiaj nastąpiła po przemianach ustrojowych w latach 90-tych. Wtedy to powrócono do wizerunku przedwojennego smoka, zmieniono tło herbu z czarnego na zielono białe oraz kolor smoka z białego na czarny (rys. 5).
Opracowano na podstawie artykułu naukowego Pana Michała Kowalskiego, który korzystał z Materiałów źródłowych pochodzących z archiwów: Geheimes Staatsarchiv Preussicher Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem; Archiwum Archidiecezji Warmińskiej oraz Archiwum Państwowego w Olsztynie.
Galeria zdjęć
