Cechy

Wprawdzie w dokumencie lokacyjnym nadano mieszkańcom Ornety określony areał ziemi ornej, ale od początku głównym ich zajęciem było rzemiosło i handel. Rzemieślnicy tworzyli cechy, których wewnętrznym statutom podlegali od rozpoczęcia nauki aż do śmierci.

Cech rzeźników wymieniono po raz pierwszy w dokumencie z 1359 roku. W mieście było wówczas 20 kramów rzeźniczych. Z każdego kramu płacono czynsz – cztery kamienie łoju. Po wojnie lat 1410-1414 liczba kramów zmalała, a w 1423 roku biskup Jan Abezier (1415-1424) zmniejszył ich liczbę do 16, obniżając równocześnie czynsz do trzech kamieni łoju z każdego kramu. W 1772 roku cech rzeźniczy płacił miastu czynsz w wysokości 72 florenów. Podobnie jak w innych miastach była w Ornecie rzeźnia miejska. Zbudowano ją nad Drwęcą Warmińską.

We wspomnianym dokumencie z 1359 roku wymieniono również piekarzy. Statut cechowy otrzymali oni dopiero w 1554 roku. Liczbę mistrzów określono na ośmiu. Każdy z nich miał do dyspozycji dwa kramy, a od kramu płacono roczny czynsz w wysokości dwóch skotów. Raz w miesiącu dwóch przedstawicieli rady miejskiej i dwóch przedstawicieli cechu sprawdzało jakość i wagę chleba i innego pieczywa. Cena chleba i pieczywa określana była za każdym razem na podstawie ceny ziarna.

Statut cechu szewców zaginął w czasie wojen XV i początku XVI wieku. W połowie XVI wieku zwrócili się szewcy do biskupa z prośbą o wystawienie im nowego statutu, a otrzymali go w 1552 roku. Do tego cechu należeli wówczas również garbarze.

Pierwsza wzmianka o cechu sukienników w Ornecie pochodzi z 1376 roku. Orneccy sukiennicy korzystali wtedy jeszcze z folusza będącego własnością biskupa, dopiero w 1558 roku otrzymali prawo zbudowania własnego (wspomina go dokument z 1606 roku). W 1558 roku rada miejska nadała statut towarzystwu czeladników sukienniczych, liczącemu 15 członków. Sukiennicy mieli prawo nie tylko produkować i sprzedawać swoje sukna, ale również handlować suknami obcego pochodzenia. Z cechem tym związani byli farbiarze. Jeszcze w 1700 roku był w Ornecie mistrz farbiarski.

Do cechu kowali, którzy otrzymali statut w 1552 roku, należeli wszyscy trudniący się młotkiem. Zaliczano tu: kowali, ślusarzy, nożowników, złotników, kotlarzy, płatnerzy, rymarzy i siodlarzy. Czeladnicy kowalscy tworzyli osobne bractwo, któremu w 1559 roku rada miejska wystawiła specjalny statut. Liczyło ono wówczas 15 członków.

Rymarze otrzymali w 1535 roku własny statut cechowy, ale już w 1552 roku wchodzili ponownie w skład cechu kowali. Od 1722 roku tworzyli znów samodzielny cech. W 1574 roku siodlarze, należący dotychczas do cechu kowali, włączyli się do cechu siodlarzy w Lidzbarku Warmińskim, który skupiał rzemieślników tej profesji ze wszystkich miast biskupstwa. W 1867 roku cech kowali liczył 29 członków, cech ślusarzy sześciu mistrzów, a blacharze zostali włączeni do cechu braniewskiego.

Kapelusznicy należeli do wspólnego cechu łączącego rzemieślników tej branży z wszystkich miast biskupstwa, ale doroczne zjazdy cechu odbywały się właśnie w Ornecie, „bo tu siedzi najwięcej mistrzów”. W 1580 roku otrzymał statut cech kuśnierzy, a w roku 1585 cech kołodziejów.

Stosunkowo liczny był w Ornecie cech rzemieślników zajmujących się przędzeniem lnu, ustanowiony w 1596 roku przez biskupa Andrzeja Batorego. Odbywały się tu doroczne jarmarki lniane.

Duże znaczenie miał też cech garncarzy posiadający statut od 1611 roku. Piece garncarskie znajdowały się wówczas przy drodze do Braniewa, w pobliżu Pilawy. W 1749 roku rada miejska nadała statut bractwu czeladników garncarskich, skupiającemu wówczas dziewięciu członków. Były też w Ornecie cechy tokarzy i bednarzy, stolarzy i krawców. Do najmłodszego utworzonego w 1887 roku cechu ceglarzy należeli mistrzowie z całych Prus Wschodnich.

Liczba i liczebność cechów dowodzą, że Orneta była silnym ośrodkiem rzemiosła. Prawie równie ważnym źródłem utrzymania mieszkańców było rolnictwo, a głównie hodowla.

W latach siedemdziesiątych XVIII wieku zorganizowano w biskupstwie warmińskim służbę pocztową. Dwa razy w tygodniu – w poniedziałki i czwartki – wyjeżdżał z Braniewa dyliżans pocztowy. Trasa prowadziła przez Pieniężno do Ornety i tu się rozgałęziała: jeden szlak biegł przez Lidzbark Warmiński – Jeziorany, Bisztynek do Reszla, drugi – przez Dobre Miasto do Olsztyna.

Historia miasta spisana na podstawie książki „BRANIEWO – Z dziejów miasta i powiatu”, Wyd. „Pojezierze”, Olsztyn 1973 r.